نشانههای استرس جنگ در کودکان و راه‌های مقابله با آن
در شرایط بحرانی مانند جنگ، کودکان بیش از دیگران آسیب‌پذیر هستند. ذهن حساس و ناپخته آن‌ها قدرت تحلیل وقایع ترسناک را ندارد و همین باعث بروز استرس شدید می‌شود. استرس ناشی از جنگ در کودکان ممکن است با نشانه‌هایی چون بی‌خوابی، کابوس، ترس از جدایی یا پرخاشگری بروز یابد. در این مقاله به بررسی مهم‌ترین نشانههای استرس در کودکان و راهکارهای علمی برای مقابله با آن می‌پردازیم.
نشانههای رایج استرس جنگ در کودکان
۱. اختلال خواب و کابوس‌های شبانه
کودکانی که استرس دارند معمولاً با مشکل خواب مواجه میشوند. این مشکل به صورت دیر خوابیدن، بیدار شدن مکرر، یا دیدن خواب‌های وحشتناک بروز می‌کند.
۲. چسبندگی افراطی به والدین
یکی از نشانههای اصلی استرس، وابستگی شدید به والدین و ترس از جدا شدن از آن‌هاست. کودک ممکن است حتی در محیط‌های آشنا احساس ناامنی کند.
۳. تغییر در اشتها
کاهش یا افزایش اشتهای ناگهانی، بی‌میلی به غذا یا خوردن عصبی از جمله علائم هشداردهنده است.
۴. پرخاشگری یا گوشهگیری
برخی کودکان با استرس به شکل عصبانیت و خشونت پاسخ میدهند، در حالی که برخی دیگر منزوی، ساکت و بی‌حوصله میشوند.
۵. شکایتهای جسمی بی‌دلیل
شکایت‌هایی مثل دل‌درد، سردرد یا تهوع که علت پزشکی مشخصی ندارند، اغلب ریشه روانی دارند و نشانه اضطراب یا ترس هستند.
علت بروز استرس جنگ در کودکان چیست؟
۱. قرار گرفتن در معرض اخبار و تصاویر خشونت‌آمیز
تلویزیون، موبایل، یا مکالمات اطرافیان می‌تواند کودک را در معرض حجم زیادی از اطلاعات ترسناک قرار دهد که ظرفیت تحمل روانی‌اش را فراتر می‌برد.
۲. دریافت انرژی منفی از بزرگ‌ترها
کودکان، اضطراب و نگرانی والدین را احساس می‌کنند و به صورت ناخودآگاه آن را جذب می‌کنند.
۳. نداشتن حس کنترل
وقتی کودکان احساس کنند هیچ کنترلی بر اتفاقات ندارند، استرس شدیدتر می‌شود. آن‌ها نیاز به پیش‌بینی‌پذیری و امنیت دارند.
راهکارهای مقابله با استرس جنگ در کودکان
۱. محدود کردن دسترسی به اخبار جنگ
اخبار ترسناک را از محیط کودک حذف کنید. از دیدن یا شنیدن اخبار در حضور کودک خودداری کنید.
۲. ایجاد گفت‌وگو با کودک
کودک باید احساس کند می‌تواند درباره ترس‌هایش صحبت کند. گفتوگوی باز و اطمینانبخش، کلید کاهش اضطراب است.
چگونه گفت‌وگو کنیم؟
با زبان ساده، بدون اغراق یا دروغ، واقعیت را توضیح دهید. اطمینان خاطر بدهید که خانواده امن است و در کنارش هستید.
۳. حفظ روتین‌های روزانه
روال مشخص خواب، غذا و بازی حس کنترل و ثبات را در کودک ایجاد می‌کند و اضطراب را کاهش می‌دهد.
۴. استفاده از تکنیک‌های آرام‌سازی
- تنفس عمیق با کودک
- بازی‌های حسی مانند شن‌بازی یا نقاشی
- قصه‌گویی با پایان خوش
۵. تقویت احساس امنیت در محیط خانه
کودک باید خانه را مکانی امن بداند. برخورد آرام، نبود دعوا، و داشتن برنامه‌های شاد ساده می‌تواند تأثیر بزرگی داشته باشد.
چه زمانی باید به روانشناس کودک مراجعه کنیم؟
اگر نشانههای استرس در کودک بیش از دو هفته ادامه پیدا کرد یا شدید شد (مثل خودزنی، بی‌خوابی مفرط یا اضطراب جدی)، مراجعه به مشاور یا روانشناس کودک ضروری است. درمان‌هایی مثل CBT (درمان شناختی رفتاری) بسیار مؤثر هستند.
جمع‌بندی
استرس ناشی از اخبار جنگ، ذهن کودک را به‌هم می‌ریزد و در صورت نادیده گرفتن می‌تواند به مشکلات جدی‌تر تبدیل شود. والدین با مشاهده دقیق علائم، گفتوگوی صادقانه، حفظ آرامش و مراجعه به مشاور در صورت نیاز، می‌توانند از سلامت روان کودک خود محافظت کنند.
سوالات متداول درباره استرس جنگ در کودکان
نشانههای استرس جنگ در کودکان چیست؟
اختلال خواب، کابوس، ترس از جدایی، پرخاشگری، شکایتهای جسمی و گوشهگیری از نشانههای رایج استرس جنگ در کودکان است.
چگونه میتوان استرس جنگ را در کودکان کاهش داد؟
با محدود کردن اخبار، گفتوگوی اطمینانبخش، حفظ روتین روزانه، ایجاد حس امنیت در خانه و در صورت نیاز مراجعه به روانشناس کودک.
آیا همه کودکان به یک شکل به جنگ واکنش نشان میدهند؟
خیر. برخی پرخاشگر میشوند، برخی گوشهگیر، و برخی علائم جسمی نشان میدهند. شناخت الگوی رفتاری هر کودک مهم است.